Zelden was het vertrouwen van de burger in de Nederlandse politiek zo laag als nu. Tegelijkertijd veert het vertrouwen van de Nederlanders in de Europese politiek op, zo blijkt uit de onlangs gepubliceerde Eurobarometer. Volgens onderzoeker Bart Koenen neemt het chagrijn over de Nederlandse politiek al jaren toe. Nieuw is wel dat we steeds positiever lijken te oordelen over de Europese politiek. “Een interessante paradox.”
Uit de Eurobarometer, een halfjaarlijks opinieonderzoek van Verian (voorheen Kantar Public) dat uitgevoerd wordt in opdracht van het Europees Parlement, blijkt dat de interesse van Nederlanders in Europa en de Europese politiek de afgelopen periode flink is toegenomen. Zo geeft driekwart van de Nederlanders (75%) aan interesse te hebben in de aanstaande Europese verkiezingen in 2024, het hoogste percentage van alle EU-landen én een veel hoger interesse percentage dan bij eerdere Europese verkiezingen.
“Dat de EU momenteel goed ‘scoort’ op beleidsterreinen die Nederlanders belangrijk vinden, heeft kennelijk zijn weerslag op de interesse die burgers in de EU hebben. Zo geven maar liefst negen op de tien Nederlanders aan tevreden te zijn over de manier waarop de EU steun aan Oekraïne geeft (90%). Ook is een ruime meerderheid tevreden over de manier waarop de EU de democratische rechtsstaat waarborgt (75%) en over de wijze waarop de EU werkt aan economisch en sociaal herstel (71%). Ruim zes op de tien Nederlanders zijn tevreden over het door de EU gevoerde buitenlandbeleid (61%) en dat zijn natuurlijk heel goede tevredenheidscijfers.” Overigens is men niet overal even tevreden over. “Zo geven zeven op de tien Nederlanders aan ontevreden te zijn over het huidige Europese beleid op het gebied van migratie en asiel (69%), een aantal dat in Nederland veel hoger ligt dan in andere EU-landen.”
De resultaten uit de Eurobarometer staan in contrast met de uitkomsten van andere onderzoeken naar het burgervertrouwen in de Nederlandse politiek. Zo bleek uit het SCP-onderzoek Burgerperspectieven dat zes op de tien Nederlanders ontevreden zijn over de politiek in Nederland (60%). Onderzoeken van het CBS (en andere onderzoeken) wijzen in dezelfde richting. “In 2020 had 58% van de Nederlanders vertrouwen in de Nederlandse politiek. Begin 2023 is dat gedaald tot 25%, het laagste percentage ooit.”
Hoewel er veel oorzaken zijn te noemen voor de huidige ontevredenheid, is er volgens Koenen geen sprake van een fundamentele crisis. “Daarvoor is het vertrouwen in belangrijke instituties, zoals de zorg, justitie, uitvoeringsinstanties en lokale overheden veel te robuust. En hoewel de onderzoeken op dit gebied niet altijd vergelijkbaar zijn, is de rode draad van alle onderzoeken dat vooral het lage vertrouwen in politici veel invloed heeft op het verminderde politieke vertrouwen. Op het moment dat een nieuwe lichting politici op het toneel verschijnt, die de huidige crises in de ogen van de Nederlandse burger beter aanpakt dan de huidige generatie politici, kan het vertrouwen zo weer omslaan in de positieve richting.”